شرکت هواپیمایی بوئینگ روز چهارشنبه ۱۶ خرداد اعلام کرد که این شرکت به دلیل بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی٬ قصد ندارد هیچ هواپیمایی به ایران تحویل دهد.
به گزارش خبرگزاری فرانسه٬ سخنگوی بوئینگ اعلام کرده که این شرکت هنوز هیچ هواپیمایی به ایران تحویل نداده و از آنجا که «دیگر مجوز فروش» هواپیما به ایران را ندارد٬ هیچ هواپیمایی را به این کشور تحویل نخواهد داد.
این تصمیم پس از اعلام خروج ایالات متحده از توافقنامه برجام و بازگشت تحریم‌های واشینگتن علیه برنامه هسته‌ای ایران از سوی دونالد ترامپ٬ رئیس‌جمهوری آمریکا، اتخاذ شده است.
پیش از این٬ وزیر خزانه‌داری آمریکا اعلام کرده بود که با خروج کشورش از برجام٬ مجوز فروش هواپیماهای ایرباس و بوئینگ به ایران لغو می‌شود.
به گفته استیو منوچین٬ مجوز فروش هواپیماهایی تجاری، قطعات و سرویس و خدمات٬ بر اساس برجام صادر شده بود که حالا لغو می‌شود.
پس از امضای توافقنامه اتمی بین ایران و شش قدرت جهانی٬ تهران ۲۰۰ فروند هواپیمای مسافری سفارش داده بود که شامل ۱۰۰ فروند هواپیما از ایرباس، ۸۰ فروند هواپیما از بوئینگ و ۲۰ فروند هواپیما از شرکت ایتالیایی فرانسوی «ای تی آر» می‌شد. فروش همه این هواپیماها به مجوز صادره از سوی دولت آمریکا نیاز دارند.
بوئینگ در سال ۲۰۱۶ قراردادی برای فروش ۸۰ فروند هواپیما به ارزش ۱۷ میلیارد دلار با ایران ایر منعقد کرده بود.
این شرکت طبق برنامه باید در اردیبهشت امسال نخستین هواپیما را که مدل بوئینگ ۷۷۷ است به ایران ایر تحویل می‌داد.
اعلام کناره‌گیری بوئینگ از رابطه تجاری با ایران در حالی صورت می‌گیرد که دو روز پیش از این نیز شرکت فرانسوی پژو-سیتروئن اعلام کرد سرمایه‌گذاری‌های خود را در ایران متوقف می‌کند.
با آنکه کشورهای اروپایی اعلام کرده‌اند به تعهدات خود در برجام پایبندند و تلاش می‌کنند مقابل تحریم‌های آمریکا تدابیری اتخاذ کنند٬ اما شرکت‌های بزرگ در حوزه‌های مختلف اقتصادی٬ یک به یک در حال خروج از بازار ایران هستند.
به تازگی مدیر عامل ایران‌ایر نیز اعلام کرد با خروج آمریکا از برجام٬ به زودی تحویل سوخت در پروازهای خارجی ایران قطع شده و - به گفته او- باید «چمدان چمدان» پول بفرستیم تا سوخت را تأمین کنیم.
فرزانه شرفبافی در نشست دادستانی تهران برای بررسی علل تاخیر پروازها، به تحریم صنعت هوایی ایران اشاره کرد و گفت که میانگین سن ناوگان هوایی ایران ۲۴ سال است و وضع صنعت هوایی عراق و افغانستان از ما بهتر است.
تصمیم برخی شرکت‌های بزرگ برای قطع همکاری تجاری با ایران در حالی صورت می‌گیرد که وزارت خزانه‌داری ایالات متحده روز سه‌شنبه به شرکای واشینگتن و بخش خصوصی درباره روابط اقتصادی با تهران هشدار داد.
این وزارتخانه اعلام کرده که ایران در تلاش است از این روابط و همکاری‌ها برای تامینِ مالیِ اهدافِ به گفته این وزارتخانه «شریرانه» در جهان استفاده کند.
مقام‌های جمهوری اسلامی نیز اعلام کرده‌اند تا زمانی به تعهدات خود در برجام پایبند می‌مانند که منافع ایران از باقی‌ماندن در این قرارداد تامین شود.
رهبر جمهوری اسلامی نیز گفته که به کشورهای بزرگ اروپایی اعتمادی ندارد و آنها باید در زمینه تامین منافع ایران٬ «تضمین عملی» بدهند.
گزارش‌ها حاکی است که پالایشگاه‌های اروپایی پس از خروج آمریکا از برجام و پایان تعلیق تحریم‌های یک‌جانبه، روند خرید نفت از ایران را کمتر کرده‌اند.
حتی با وجود اینکه اتحادیه اروپا تحریم‌های ایران را باز نگردانده است، این پالایشگاه‌ها می‌گویند حاضر به خطر افتادن روابط خود با بازار آمریکا نیستند.
یک منبع شرکت نفتی ساراس در ساردینیا ایتالیا که در حال حاضر ۳۰۰ هزار بشکه نفت در روز از ایران می‌خرد، گفته که «ما توانایی نافرمانی در مقابل آمریکا را نداریم».
این منبع اضافه کرده که ساراس در حال کمتر کردن و به سمت توقف خرید نفت از ایران در مهلت ۱۸۰ روزه‌ای است که آمریکا مقرر کرده. این منبع که نخواسته نامش فاش شود به خبرگزاری رویترز گفته است: «ما هیچ تصوری نداریم که اگر به همکاری خود با ایران ادامه دهیم، دولت آمریکا چه تصمیمی خواهد گرفت. برای همین ترجیح می‌دهیم از حوزه خطر دور شویم».
منابع دیگری به خبرگزاری رویترز گفته‌اند پالایشگاه‌های توتال از فرانسه، انی و ساراس از ایتالیا، رسپول و سپسا از اسپانیا و هلنیک پترولیوم از یونان هم در حال کمتر کردن خرید نفت از ایران و حرکت به سمت توقف آن هستند.
این شرکت‌ها مشتری یک پنجم از صادرات نفتی ایران هستند. در ماه‌های گذشته، صادرات نفت ایران حدود ۲.۵ میلیون بشکه در روز بوده است.
یک منبع خبری به رویترز گفته که شرکت‌های پالایش و تولید فرآورده‌های نفتی اروپا تا فرا رسیدن مهلت مقرر، به خرید نفت از ایران ادامه می‌دهند ولی با رسیدن مهلت، خرید آن را متوقف خواهند کرد.
بریتانیا، آلمان، فرانسه و اتحادیه اروپا با ارسال نامه‌ای به وزیران خزانه‌داری و خارجه آمریکا درخواست کرده‌اند شرکت‌های اروپایی این اجازه را پیدا کنند که به همکاری خود با ایران ادامه دهند.
این نامه به تاریخ ۱۴ خرداد به امضای وزیران خارجه و دارایی سه کشور بریتانیا و آلمان و فرانسه به علاوه فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، رسیده است.
منابع خبری به رویترز گفته‌اند توتال فرانسه درخواست معافیت نکرده و با فرا رسیدن تاریخ چهارم نوامبر، خرید نفت از ایران را متوقف می‌کند.
شرکت انی ایتالیا، قراردادی برای خرید دو میلیون بشکه نفت خام ایران در ماه تا پایان سال جاری میلادی دارد. شرکت‌های نفتی رپسول و هلنیک پترولیوم از دادن جزییات بیشتر به رویترز خودداری کرده‌اند.
شرکت نفتی سپسا گفته در حال بررسی تسلیم درخواستی به آمریکا است که پس از چهارم نوامبر هم بتواند به همکاری خود با ایران ادامه دهد و از مجازات‌های احتمالی واشینگتن معاف شود. یک منبع در این شرکت گفته که «تلاش می‌کنیم شش ماه پس از مهلت یاد شده، بتوانیم به همکاری با ایران ادامه دهیم».
این گزارش می‌گوید با بازگشت تحریم‌های آمریکا، شرکت‌های بیمه و کشتیرانی و بانک‌های اروپایی همکاری با ایران را متوقف کرده‌اند و شرکت‌های نفتی بدون حضور این عوامل، قادر به ادامه فعالیت نخواهند بود.
یک منبع شرکت نفتی رپسول گفته است: «مشکل، پیدا کردن تانکری است که نفت را حمل کند و شرکت بیمه‌ای که آن را بیمه کند. در حال حاضر انجام چنین کاری دشوار شده است».
یک منبع در هلنیک پترولیوم یونان هم گفته بانک سوییسی که عهده‌دار پرداخت و انجام امور مالی با ایران بود، گفته که دیگر با ایران کار نمی‌کند و از این رو، این شرکت هم دیگر نمی‌تواند به خرید نفت از ایران ادامه دهد.
وزرای کشورهای بریتانیا، فرانسه و آلمان در نامه‌ای از مقام‌های ارشد آمریکایی خواسته‌اند شرکت‌های اروپایی فعال در ایران را از تحریم‌های ثانویه معاف کنند و بر پایبندی خود به توافق هسته‌ای با این کشور تاکید کرده‌اند.
تاریخ این نامه به دو روز پیش (چهارم ژوئن/ جهاردهم خرداد) برمیگردد؛ هر چند خبرگزاری رویترز امروز خبر آن را منتشر کرده‌اند.
امضاکنندگان اروپایی در نامه خودبه زمینه فعالیت‌هایی در ایران اشاره کرده‌اند که می‌خواهند از تحریم‌های آمریکا معاف باشند.
از جمله مواردی که به آن اشاره شده فعالیت‌هایی نظیر داروسازی، بهداشت، انرژی، خودروسازی، هواپیمایی، بانکی و امور زیربنایی است.
در بخشی از این نامه که وزاری دارایی و خارجه این سه کشور به وزیر دارایی و خارجه آمریکا نوشته‌اند، آمده است: "خروج ایران از توافق هسته‌ای به بی‌ثباتی بیشتر منطقه‌ای دامن می‌زند که درگیری‌های بیشتر در آن فاجعه‌آمیز خواهد بود."
خبرگزاری رویترز در گزارشی اختصاصی به نقل از منابعی در اتحادیه اروپا گزارش کرده است که بانک سرمایه‌گذاری اروپا ( European Investment Bank) به دلیل تحریم‌های پیش روی آمریکا، رغبتی به اجرایی شدن پیشنهاد کمیسیون اتحادیه اروپا درباره ادامه معامله با ایران ندارد و در برابر آن مقاومت می‌کند.
رویترز نامی از این افراد ذکر نکرده است.
انتظار می‌رود اعضای کمیسیون اروپا چهارشنبه ۱۶ خرداد یک برنامه اجرایی را به بحث بگذارند که براساس آن، این بانک به سرمایه‌گذاری در ایران از طریق شرکت‌های اروپایی فعال در این کشور، تشویق شود.
مقام‌های بانک سرمایه‌گذاری اروپا از اظهار نظر درباره جزئیات برنامه اجرایی کمیسیون اروپا خودداری کردند ولی به گزارش رویترز این افراد گفته‌اند: "این یک اقدام توانمند کننده خواهد بود؛ که بانک سرمایه‌گذاری اروپا را ملزم به اقدامی نمی‌کند."
خبرگزاری رویترز منابع خود را دیپلمات‌ها، مقام‌های اتحادیه اروپا و همچنین مقام‌های بانک سرمایه‌گذاری اروپا اعلام کرده؛ کسانی که می‌گویند در این بانک نگرانی‌هایی جدی درباره برنامه کمیسیون اتحادیه اروپا وجود دارد؛ چون این اقدام احتمالی اتحادیه اروپا ممکن است میلیاردها دلار منابع مالی این بانک اروپایی را به خطر بیاندازد.
یک دیپلمات اروپایی گفته است: "بانک (سرمایه‌گذاری اروپا) از پیشنهاد کمیسیون اتحادیه اروپا راضی نیست چون این بانک منابع مالی خود را از بازارهای آمریکا جمع می‌کند."
بانک سرمایه‌گذاری اروپا با دریافت پول و ارائه وام یکی از بزرگترین موسسات مالی چند ملیتی در جهان است.
با اینکه حدود نود درصد فعالیت‌های این بانک در اتحادیه اروپاست ولی سرمایه‌گذاری آن پروژه‌های خارج از اروپا را هم در بر می‌گیرد.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، حدود یک ماه پیش رسما کشورش را از توافق هسته‌ای میان ایران و شش قدرت جهانی خارج کرد.
براساس فرمانی که او امضا کرد تحریم‌های هسته‌ای ایران که بر اساس برجام تعلیق شده بود، طی یک دوره زمانی برمیگردد.
در آن زمان آمریکا به کشورهای دیگر بین ۹۰ تا ۱۸۰ روز برای اجرای تحریم های ایران فرصت داد. بانک سرمایه‌گذاری اروپا نگران است که تهدید تحریم‌های آمریکا باعث ترس خریداران اوراق قرضه از این بانک شود.
حدود سه ماه پیش (مارس) بود که نام ایران در فهرست کشورهای مجاز برای معامله در این بانک قرار گرفت.
براساس قوانین جاری، هرگونه تغییر در وضعیت کشوری خاص برای معامله با این بانک نیازمند تایید دولت‌های اروپایی و پارلمان اروپاست.
تحریم‌های آمریکا در تاریخ ۶ اوت (حدود دو ماه دیگر) اجرایی می‌شوند و اتحادیه اروپا قصد دارد پیشنهاد خود را تا قبل از اعمال تحریم‌ها، اجرایی کند.
یک دیپلمات دیگر اروپایی به رویترز گفته است: "بانک سرمایه‌گذاری اروپا به خوبی از خطرات تحریم‌های آمریکا بر روی فعالیت‌های خود آگاه است."
دو منبع اروپایی که رویترز نامشان را ذکر نکرده گفته‌اند دولت آمریکا همزمان در حال رایزنی با این مقام‌های این بانک هستند تا آنها با این برنامه اجرایی کمیسیون اروپا مخالفت کنند.
به گفته دو مقام اتحادیه اروپا آمریکا با فشار بر روی این بانک می‌خواهد مانع سرمایه‌گذاری در ایران شود و نسبت به عواقب آن هشدار داده است.
پس از اعلام خروج آمریکا از برجام، اتحادیه اروپا از آغاز روند حقوقی اجرای "مقررات بازدارنده" را در برابر تحریم‌های آمریکا علیه ایران خبر داد.
چنین اقدامی به آن معنی است که اتحادیه اروپا می‌تواند مانع از آن شود که شرکت‌های اروپایی تحریم‌های آمریکا را اجرا کنند یا دادگاه‌های آمریکا شرکت‌های اروپایی را برای سرپیچی از تحریم‌ها جریمه کنند.
بر همین اساس اگر شرکتی اروپایی به واسطه تحریم‌های آمریکا دچار خسارتی شود، با مقررات بازدارنده، اروپایی‌ها می‌توانند غرامت چنان خسارتی را با مصادره دارایی نهادهای آمریکایی بپردازند. تلاش کشورهای اروپایی برای حفظ برجام در حالی است که آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران، دوشنبه چهاردهم خرداد به سازمان انرژی اتمی ایران دستور داد سریعا آمادگی لازم برای رسیدن به ۱۹۰ هزار سو را در چارچوب توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های بزرگ جهانی فراهم کند.
سو واحد کار یک سانتریفوژ است که توانمندی آن را در جداسازی و میزان غنی سازی اورانیوم نشان می‌دهد. توان دستگاه‌های نسل اول سانتریفوژ ایران یا آی آر-۱ در گزارش‌های مختلف حدود یک سو برآورد شده است. به این معنا که برای رسیدن به معادل ۱۰ هزار سو توان غنی‌سازی اورانیوم ، حدود ۱۰ هزار دستگاه آی آر-۱ لازم است.
رهبر ایران همچنین گفت که عده‌ای در ایران "درصدد این هستند که یک شکل معیوب از برجام را به کشور تحمیل کنند."
درست یک روز پس از دستور رهبر ایران، علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران اعلام کرد که زیرساخت ایجاد چند صد هزار سو در تاسیسات غنی‌سازی نطنز آماده شده است.
آقای صالحی در عین حال گفته است که ایران به تعهدات خود در چارچوب برجام التزام دارد اما هشدار داد که "همزمانی تحریم و اجرای برجام غیرممکن است.
با اعلام خروج آمریکا از برجام، اتحادیه اروپا اعلام کرد که به همکاری با ایران ادامه خواهد داد و مانع از فروپاشی برجام خواهد شد.
