آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در یک گزارش محرمانه روز پنجشنبه گفت ایران محدودیت‌های اعمال شده بر فعالیت‌های هسته‌ای آن کشور را طبق توافق سال ۲۰۱۵ با قدرت‌های جهانی رعایت کرده است.
به گزارش خبرگزاری رویترز، آژانس در دومین گزارش سه ماهه خود پس از خروج آمریکا از برجام و از سرگیری تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران می‌گوید ایران حد نصاب‌های تعیین شده برای میزان غنی‌سازی اورانیوم، ذخایر اورانیم غنی‌شده و سایر موارد را رعایت کرده است.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش قبلی خود در ماه مه گفته بود ایران میتواند همکاری خود با بازرسان را افزایش داده و در نتیجه «اعتماد را تقویت کند». آن گزارش اما به هیچ موردی از فعالیت‌های ایران که ممکن است نگران کننده باشد، اشاره نکرده بود. گزارش آژانس که روز پنجشنبه در اختیار کشورهای عصو این نهاد قرار گرفت و رویترز متن آن را دیده است، همان لحن و زبان گزارش قبلی را دارد.
در بخشی ازاین گزارش گفته می‌شود آژانس قادر بوده تمامی بازرسی‌های به اصطلاح تکمیلی را برای نظارت بر تعهد ایران به توافق هسته‌ای انجام دهد.
این گزارش اضافه می‌کند: «همکاری به موقع و فعال ایران برای انجام این بازرسی‌ها اجرای پروتکل الحاقی را تسهیل و اعتماد را تقویت می‌کند.»
یک دیپلمات ارشد در این باره گفت:«ضریب و میزان غنی‌سازی اورانیوم ثابت بوده و هیچ تغییری نکرده است.»
خبرگزاری رویترز می‌افزاید با توجه به از سرگیری تحریم‌های هسته‌ای آمریکا علیه ایران بسیاری از دیپلمات‌ها و صاحبنظران معتقدند که حتی با وجود تلاش‌های اتحادیه اروپا برای کاستن از پیامدهای سیاست دونالد ترامپ بعيد است توافق هسته‌ای (برجام ) حفظ شود.
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ضمن تاکید بر اینکه حفظ برجام به نفع امنیت کشورهای عضو این اتحادیه است گفت: «حفظ برجام با توجه به بازگشت تحریم‌های آمریکا، کاری چالش برانگیز است».
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در دیدار با رئیس‌جمهور اتریش در وین، بر تلاش این اتحادیه برای حفظ و ادامه توافق هسته‌ای برجام تاکید کرد.
دفتر مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، بیانیه‌ای درباره دیدار عصر چهارشنبه (دیروز) موگرینی با رئیس‌جمهور اتریش در وین دیدار منتشر کرد؛ دیداری که در آن دو طرف درباره مسائلی از قبیل بالکان و برجام صحبت کردند.
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا درباره برجام به «الکساندر ون در بلن» گفت: «ما فرصتی برای تبادل نظر درباره کاری که داریم می‌کنیم تا توافق هسته‌ای ایران را حفظ کنیم، داشتیم؛ توافقی که بعد از مذاکراتی طولانی در وین حاصل شد در نتیجه ما باید روح وین را حفظ کنیم. بار دیگر باید بگویم که (حفظ برجام) به نفع امنیت خود ما است».
وی ادامه داد: «توافق(برجام) دارد کار می‌کند، حفظ توافق با توجه به اعمال مجددد تحریم‌های آمریکا کاری چالش برانگیز است اما ما با همه کشورهای عضو و همه شرکایمان در سراسر جهان در حال همکاری هستیم تا اطمینان حاصل کنیم، برجام ادامه یابد».
موگرینی افزود: «ما معتقدیم که ممانعت از تولید سلاح اتمی توسط ایران، حیاتی است و برای یک بار هم که ما یک توافق عدم گسترشِ کارآمد داریم، باید از آن حمایت کنیم».
اظهارنظر ادعایی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در حالی صورت گرفته که ایران همواره تاکید کرده که برنامه هسته‌ای این کشور تنها برای استفاده صلح آمیز است و گزارش‌های متعدد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم بارها اذعان کرده که برنامه هسته‌ای ایران نظامی نبوده است.
از سوی دیگر، آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی فتوایی درباره ممنوعیت داشتن یا استفاده از سلاح اتمی صادر کرده و تاکید داشته‌اند که سلاح‌های کشتارجمعی هیچ جایگاهی در جمهوری اسلامی ایران ندارد.
اظهارات مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا درباره «چالش برانگیز» بودن حفظ برجام به دنبال خروج آمریکا از آن، در شرایطی مطرح شده که این اتحادیه و دیگر مقام‌های اروپایی بارها اعلام کرده که همچنان به این توافق پایبند هستند و درصدد پیدا کردن راه‌هایی به منظور حفظ منافع ایران برای باقی ماندن در این توافق است.
حسن روحانی در نشست سازمان همکاری شانگهای شرکت می‌کند. جمهوری اسلامی پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای بر آن است تا از طریق گسترش مناسبات خود با چین و روسیه، چاره‌ای برای مشکلات ناشی از تحریم‌ها بیابد.
روزهای شنبه و یکشنبه، ۹ و ۱۰ ژوئن (۱۹ و ۲۰ خرداد) در چینگ‌دائو همایش سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای برگزار می‌شود. حسن روحانی نیز برای شرکت در این نشست به چینگ‌دائو می‌رود. روحانی تلاش دارد در جریان سفر خود با رئیس جمهور چین و احتمالا با رئیس جمهور روسیه دیدار و گفتوگو کند.
موضوع اصلی دیدارهای روحانی با رهبران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، توافق هسته‌ای و خروج آمریکا از برجام است. موضوعی که طرح آن به نشست سران کشورهای این سازمان نیز محدود نمی‌شود.
به موازات برگزاری نشست سران سازمان همکاری شانگهای، کشورهای عضو گروه جی-۷ نیز روز جمعه ۸ ژوئن در "لا مالبه"ی کانادا نشست دارند.
یکی از موضوع‌های اجلاس کشورهای عضو گروه جی-۷، "تحریم‌های ثانویه" آمریکا در ارتباط با توافق هسته‌ای است. "تحریم‌های ثانویه" ناظر بر مجازات شرکت‌های خارجی است که با ایران همکاری اقتصادی داشته باشند.
افزون برآن باید به سفر اروپایی بنیامین نتانیاهو نیز اشاره کرد. نتانیاهو در هفته جاری به سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و بریتانیا سفر کرد. تلاش نتانیاهو در جریان این سفر اروپایی افزایش فشار بر ایران بود.
فشارهای آمریکا و تهدیدهای دولت آمریکا مبنی بر مجازات شرکت‌هایی که با ایران همکاری اقتصادی داشته باشند، به تدریج اثرات خود را نشان می‌دهد. به عنوان نمونه شرکت بزرگ نفتی فرانسه "توتال" و همچنین شرکت خودروسازی پژو و سیتروئن اعلام کرده‌اند که فعالیت‌های اقتصادی خود را در ایران متوقف خواهند کرد.
یکی از بزرگترین پالایشگاه‌های نفتی جهان که صاحب آن یک شرکت هندی است، اعلام کرده که واردات نفتی خود از ایران را متوقف خواهد کرد.
بر اساس پیش‌بینی دولت آمریکا، شرکت‌های نفتی ۶ ماه فرصت دارند تا برای تامین نیازهای نفتی خود جایگزین مناسبی بیابند و به تدریج از حجم خرید نفت خود از ایران بکاهند.
مذاکره با متحدان
سفر روحانی به چینگ‌دائو و حضور او در اجلاس سازمان همکاری شانگهای در شرایطی صورت می‌گیرد که بازار بحث و مذاکره بر سر توافق هسته‌ای و تحریم‌های ایران داغ است.
سازمان همکاری شانگهای برای ایران بسیار جذاب است. پس از عضویت پاکستان و هند، دامنه‌ی عملکرد این سازمان حال حدود نیمی از جمعیت جهان را در بر می‌گیرد.
نشست سران سازمان همکاری شانگهای در عین حال امکان گفتوگو و مذاکره روحانی با سران کشورهای آسیایی را فراهم می‌آورد.
به عنوان نمونه، دیدار با شی جین‌پینگ قطعی است. احتمال دیدار روحانی با پوتین نیز در حاشیه این همایش منتفی نیست.
"نفت در ازای کالاهای بنجل"
چین ظرف سالیان گذشته از تحریم‌های ایران به سود گسترش مناسبات اقتصادی خود با ایران بهره فراوان گرفته است.
علی واعظ، کارشناس مسائل ایران در گفت‌وگویی با دویچه وله گفته است که حجم واردات کالاهای چینی به ایران ظرف این مدت آن چنان افزایش یافت که عده‌ای مبادلات بازرگانی ایران و چین را "نفت در ازای کالاهای بنجل" نام نهاده بودند.
این کارشناس مسائل ایران در توضیح این موضوع گفته است: «ایران به چین نفت می‌فروخت و در ازای آن اما کالاهای نامرغوب چینی دریافت می‌کرد، چرا که قادر به انتخاب دیگری نبود.»
انریکو فلز، یکی از کارشناسان مسائل مربوط به سازمان همکاری شانگهای که در مرکز مطالعات بین‌المللی شهر بن فعالیت می‌کند به دویچه‌وله گفته است که چین خرید نفت از ایران را به‌مثابه تلاشی برای پشتیبانی اقتصادی از جمهوری اسلامی عرضه می‌کند.
الی گرانمایه، عضو شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا، آمادگی چین برای همکاری اقتصادی با ایران را با اشاره به زیرساخت‌های مالی چین توضیح می‌دهد.
به باور او، زیرساخت‌های مالی چین برخلاف کشورهای اروپایی از استقلال بیشتری نسبت به آمریکا برخوردار است و از این رو، کمتر میتواند از مجازات‌های اقتصادی آمریکا آسیب ببیند.
ایران و عضویت در سازمان شانگهای
جمهوری اسلامی ایران خواستار عضویت در سازمان همکاری شانگهای است و از ده سال پیش تا کنون در این رابطه تلاش می‌کند. در حال حاضر ایران میتواند به عنوان ناظر در نشست‌های سازمان همکاری شانگهای شرکت کند.
تقاضای عضویت در سازمان همکاری شانگهای تا کنون با اشاره به تحریم‌های ایران از سوی سازمان ملل متحد توسط اعضای این سازمان پذیرفته نشده بود.
علی واعظ معتقد است که پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، موقعیت مناسبی است که به ایران حق عضویت کامل در این سازمان داده شود.
این در حالی است که انریکو فلز نظر دیگری دارد و معتقد است که عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای به این سازمان یک خصصیه "آشکارا ضد آمریکایی" می‌دهد و از این رو بعید به نظر می‌رسد که اعضای این سازمان ظرف ۲ یا ۳ سال آینده با عضویت ایران در این سازمان موافقت کنند.
افزون بر آن، اسرائیل نیز تقاضای عضویت در سازمان همکاری شانگهای را نموده و این موضوع میتواند روی تقاضای ایران برای عضویت در این سازمان سایه افکند.
شرکت هواپیمایی بوئینگ روز چهارشنبه ۱۶ خرداد اعلام کرد که این شرکت به دلیل بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی٬ قصد ندارد هیچ هواپیمایی به ایران تحویل دهد.
به گزارش خبرگزاری فرانسه٬ سخنگوی بوئینگ اعلام کرده که این شرکت هنوز هیچ هواپیمایی به ایران تحویل نداده و از آنجا که «دیگر مجوز فروش» هواپیما به ایران را ندارد٬ هیچ هواپیمایی را به این کشور تحویل نخواهد داد.
این تصمیم پس از اعلام خروج ایالات متحده از توافقنامه برجام و بازگشت تحریم‌های واشینگتن علیه برنامه هسته‌ای ایران از سوی دونالد ترامپ٬ رئیس‌جمهوری آمریکا، اتخاذ شده است.
پیش از این٬ وزیر خزانه‌داری آمریکا اعلام کرده بود که با خروج کشورش از برجام٬ مجوز فروش هواپیماهای ایرباس و بوئینگ به ایران لغو می‌شود.
به گفته استیو منوچین٬ مجوز فروش هواپیماهایی تجاری، قطعات و سرویس و خدمات٬ بر اساس برجام صادر شده بود که حالا لغو می‌شود.
پس از امضای توافقنامه اتمی بین ایران و شش قدرت جهانی٬ تهران ۲۰۰ فروند هواپیمای مسافری سفارش داده بود که شامل ۱۰۰ فروند هواپیما از ایرباس، ۸۰ فروند هواپیما از بوئینگ و ۲۰ فروند هواپیما از شرکت ایتالیایی فرانسوی «ای تی آر» می‌شد. فروش همه این هواپیماها به مجوز صادره از سوی دولت آمریکا نیاز دارند.
بوئینگ در سال ۲۰۱۶ قراردادی برای فروش ۸۰ فروند هواپیما به ارزش ۱۷ میلیارد دلار با ایران ایر منعقد کرده بود.
این شرکت طبق برنامه باید در اردیبهشت امسال نخستین هواپیما را که مدل بوئینگ ۷۷۷ است به ایران ایر تحویل می‌داد.
اعلام کناره‌گیری بوئینگ از رابطه تجاری با ایران در حالی صورت می‌گیرد که دو روز پیش از این نیز شرکت فرانسوی پژو-سیتروئن اعلام کرد سرمایه‌گذاری‌های خود را در ایران متوقف می‌کند.
با آنکه کشورهای اروپایی اعلام کرده‌اند به تعهدات خود در برجام پایبندند و تلاش می‌کنند مقابل تحریم‌های آمریکا تدابیری اتخاذ کنند٬ اما شرکت‌های بزرگ در حوزه‌های مختلف اقتصادی٬ یک به یک در حال خروج از بازار ایران هستند.
به تازگی مدیر عامل ایران‌ایر نیز اعلام کرد با خروج آمریکا از برجام٬ به زودی تحویل سوخت در پروازهای خارجی ایران قطع شده و - به گفته او- باید «چمدان چمدان» پول بفرستیم تا سوخت را تأمین کنیم.
فرزانه شرفبافی در نشست دادستانی تهران برای بررسی علل تاخیر پروازها، به تحریم صنعت هوایی ایران اشاره کرد و گفت که میانگین سن ناوگان هوایی ایران ۲۴ سال است و وضع صنعت هوایی عراق و افغانستان از ما بهتر است.
تصمیم برخی شرکت‌های بزرگ برای قطع همکاری تجاری با ایران در حالی صورت می‌گیرد که وزارت خزانه‌داری ایالات متحده روز سه‌شنبه به شرکای واشینگتن و بخش خصوصی درباره روابط اقتصادی با تهران هشدار داد.
این وزارتخانه اعلام کرده که ایران در تلاش است از این روابط و همکاری‌ها برای تامینِ مالیِ اهدافِ به گفته این وزارتخانه «شریرانه» در جهان استفاده کند.
مقام‌های جمهوری اسلامی نیز اعلام کرده‌اند تا زمانی به تعهدات خود در برجام پایبند می‌مانند که منافع ایران از باقی‌ماندن در این قرارداد تامین شود.
رهبر جمهوری اسلامی نیز گفته که به کشورهای بزرگ اروپایی اعتمادی ندارد و آنها باید در زمینه تامین منافع ایران٬ «تضمین عملی» بدهند.
وزرای کشورهای بریتانیا، فرانسه و آلمان در نامه‌ای از مقام‌های ارشد آمریکایی خواستهاند شرکت‌های اروپایی فعال در ایران را از تحریم‌های ثانویه معاف کنند و بر پایبندی خود به توافق هسته‌ای با این کشور تاکید کرده‌اند.
تاریخ این نامه به دو روز پیش (چهارم ژوئن/ جهاردهم خرداد) برمیگردد؛ هر چند خبرگزاری رویترز امروز خبر آن را منتشر کرده‌اند.
امضاکنندگان اروپایی در نامه خودبه زمینه فعالیت‌هایی در ایران اشاره کرده‌اند که می‌خواهند از تحریم‌های آمریکا معاف باشند.
از جمله مواردی که به آن اشاره شده فعالیت‌هایی نظیر داروسازی، بهداشت، انرژی، خودروسازی، هواپیمایی، بانکی و امور زیربنایی است.
در بخشی از این نامه که وزاری دارایی و خارجه این سه کشور به وزیر دارایی و خارجه آمریکا نوشته‌اند، آمده است: "خروج ایران از توافق هسته‌ای به بی‌ثباتی بیشتر منطقه‌ای دامن می‌زند که درگیری‌های بیشتر در آن فاجعه‌آمیز خواهد بود."
خبرگزاری رویترز در گزارشی اختصاصی به نقل از منابعی در اتحادیه اروپا گزارش کرده است که بانک سرمایه‌گذاری اروپا ( European Investment Bank) به دلیل تحریم‌های پیش روی آمریکا، رغبتی به اجرایی شدن پیشنهاد کمیسیون اتحادیه اروپا درباره ادامه معامله با ایران ندارد و در برابر آن مقاومت می‌کند.
رویترز نامی از این افراد ذکر نکرده است.
انتظار می‌رود اعضای کمیسیون اروپا چهارشنبه ۱۶ خرداد یک برنامه اجرایی را به بحث بگذارند که براساس آن، این بانک به سرمایه‌گذاری در ایران از طریق شرکت‌های اروپایی فعال در این کشور، تشویق شود.
مقام‌های بانک سرمایه‌گذاری اروپا از اظهار نظر درباره جزئیات برنامه اجرایی کمیسیون اروپا خودداری کردند ولی به گزارش رویترز این افراد گفته‌اند: "این یک اقدام توانمند کننده خواهد بود؛ که بانک سرمایه‌گذاری اروپا را ملزم به اقدامی نمی‌کند."
خبرگزاری رویترز منابع خود را دیپلمات‌ها، مقام‌های اتحادیه اروپا و همچنین مقام‌های بانک سرمایه‌گذاری اروپا اعلام کرده؛ کسانی که می‌گویند در این بانک نگرانی‌هایی جدی درباره برنامه کمیسیون اتحادیه اروپا وجود دارد؛ چون این اقدام احتمالی اتحادیه اروپا ممکن است میلیاردها دلار منابع مالی این بانک اروپایی را به خطر بیاندازد.
یک دیپلمات اروپایی گفته است: "بانک (سرمایه‌گذاری اروپا) از پیشنهاد کمیسیون اتحادیه اروپا راضی نیست چون این بانک منابع مالی خود را از بازارهای آمریکا جمع می‌کند."
بانک سرمایه‌گذاری اروپا با دریافت پول و ارائه وام یکی از بزرگترین موسسات مالی چند ملیتی در جهان است.
با اینکه حدود نود درصد فعالیت‌های این بانک در اتحادیه اروپاست ولی سرمایه‌گذاری آن پروژه‌های خارج از اروپا را هم در بر می‌گیرد.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، حدود یک ماه پیش رسما کشورش را از توافق هسته‌ای میان ایران و شش قدرت جهانی خارج کرد.
براساس فرمانی که او امضا کرد تحریم‌های هسته‌ای ایران که بر اساس برجام تعلیق شده بود، طی یک دوره زمانی برمیگردد.
در آن زمان آمریکا به کشورهای دیگر بین ۹۰ تا ۱۸۰ روز برای اجرای تحریم های ایران فرصت داد. بانک سرمایه‌گذاری اروپا نگران است که تهدید تحریم‌های آمریکا باعث ترس خریداران اوراق قرضه از این بانک شود.
حدود سه ماه پیش (مارس) بود که نام ایران در فهرست کشورهای مجاز برای معامله در این بانک قرار گرفت.
براساس قوانین جاری، هرگونه تغییر در وضعیت کشوری خاص برای معامله با این بانک نیازمند تایید دولت‌های اروپایی و پارلمان اروپاست.
تحریم‌های آمریکا در تاریخ ۶ اوت (حدود دو ماه دیگر) اجرایی می‌شوند و اتحادیه اروپا قصد دارد پیشنهاد خود را تا قبل از اعمال تحریم‌ها، اجرایی کند.
یک دیپلمات دیگر اروپایی به رویترز گفته است: "بانک سرمایه‌گذاری اروپا به خوبی از خطرات تحریم‌های آمریکا بر روی فعالیت‌های خود آگاه است."
دو منبع اروپایی که رویترز نامشان را ذکر نکرده گفته‌اند دولت آمریکا همزمان در حال رایزنی با این مقام‌های این بانک هستند تا آنها با این برنامه اجرایی کمیسیون اروپا مخالفت کنند.
به گفته دو مقام اتحادیه اروپا آمریکا با فشار بر روی این بانک می‌خواهد مانع سرمایه‌گذاری در ایران شود و نسبت به عواقب آن هشدار داده است.
پس از اعلام خروج آمریکا از برجام، اتحادیه اروپا از آغاز روند حقوقی اجرای "مقررات بازدارنده" را در برابر تحریم‌های آمریکا علیه ایران خبر داد.
چنین اقدامی به آن معنی است که اتحادیه اروپا میتواند مانع از آن شود که شرکت‌های اروپایی تحریم‌های آمریکا را اجرا کنند یا دادگاه‌های آمریکا شرکت‌های اروپایی را برای سرپیچی از تحریم‌ها جریمه کنند.
بر همین اساس اگر شرکتی اروپایی به واسطه تحریم‌های آمریکا دچار خسارتی شود، با مقررات بازدارنده، اروپایی‌ها می‌توانند غرامت چنان خسارتی را با مصادره دارایی نهادهای آمریکایی بپردازند. تلاش کشورهای اروپایی برای حفظ برجام در حالی است که آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران، دوشنبه چهاردهم خرداد به سازمان انرژی اتمی ایران دستور داد سریعا آمادگی لازم برای رسیدن به ۱۹۰ هزار سو را در چارچوب توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های بزرگ جهانی فراهم کند.
سو واحد کار یک سانتریفوژ است که توانمندی آن را در جداسازی و میزان غنی سازی اورانیوم نشان می‌دهد. توان دستگاه‌های نسل اول سانتریفوژ ایران یا آی آر-۱ در گزارش‌های مختلف حدود یک سو برآورد شده است. به این معنا که برای رسیدن به معادل ۱۰ هزار سو توان غنی‌سازی اورانیوم ، حدود ۱۰ هزار دستگاه آی آر-۱ لازم است.
رهبر ایران همچنین گفت که عده‌ای در ایران "درصدد این هستند که یک شکل معیوب از برجام را به کشور تحمیل کنند."
درست یک روز پس از دستور رهبر ایران، علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران اعلام کرد که زیرساخت ایجاد چند صد هزار سو در تاسیسات غنی‌سازی نطنز آماده شده است.
آقای صالحی در عین حال گفته است که ایران به تعهدات خود در چارچوب برجام التزام دارد اما هشدار داد که "همزمانی تحریم و اجرای برجام غیرممکن است.
با اعلام خروج آمریکا از برجام، اتحادیه اروپا اعلام کرد که به همکاری با ایران ادامه خواهد داد و مانع از فروپاشی برجام خواهد شد.
بسیاری از شرکت‌های اروپایی در پی انعقاد توافق برجام در ایران سرمایه‌گذاری کردند. حال ایالات متحده آنها را به تحریم تهدید کرده است. بر اساس یک گزارش میدانی اغلب این شرکت‌ها به تدریج تسلیم تهدیدهای آمریکا می‌شوند.
دو حوزه سیاست و اقتصاد اروپا می‌روند که به تدریج تهدیدهای ایالات متحده را جدی بگیرند که به گفته وزیر خارجه این کشور مایک پومپئو، می‌خواهد "شدیدترین تحریم‌های اقتصادی تاریخ" را علیه جمهوری اسلامی به اجرا گذارد.
این تهدید بدان معناست که تمامی شرکت‌ها و نهادهای اقتصادی که وارد "معاملات ممنوعه" با ایران شده‌اند نیز باید هزینه پیامدهای آن را بپردازند.
روزنامه آلمانی "فرانکفورتر آلگماینه تسایتونگ" به همراه مجله سیاسی "پانوراما" گزارشی میدانی در این زمینه تهیه کرده و به این نتیجه رسیده‌اند که هم‌اکنون بسیاری شرکت‌های اروپایی از تعاملات اقتصادی خود با ایران به شدت کاسته‌اند و یا در کل به آن پایان داده‌اند؛ و سرمایه‌گذاری‌های برنامه‌ریزی شده فعال نخواهند شد.
خروج سه شرکت بزرگ اقتصادی
شاخص‌‌ترین نمونه شرکت آلمانی زیمنس، شرکت نفتی فرانسوی توتال و شرکت دانمارکی حمل و نقل لجستیک مرسک است. همچنین بانک DZ که بانک مادر بیش از یکهزار بانک تعاونی اعتباری در آلمان است، از معاملات خود با ایران عقب‌نشینی کرده است.
بانک DZ در نامه‌ای که به دست نشریه پانوراما رسیده، خطاب به مشتریان خود نوشته است که از ۳۰ ژوئن ۲۰۱۸ کلیه تراکنش‌ها در رابطه با ایران قطع خواهند شد. این بانک علت اصلی این اقدام خود را "حفظ خوش‌نامی گروه مالی تعاونی ما و فولکس‌بانک‌ها و بانک‌های رایف‌آیزن" عنوان کرده است.
علاوه بر این، بانک DZ در نامه خود می‌افزاید که تراکنش‌های یورویی بانک‌های ایرانی در آلمان، که در رابطه با ایران باشند، در آینده صورت نخواهند گرفت.
خسارت شرکت‌های متوسط اروپایی
خوزه کامپوس ناوه، یکی از مدیران عامل شرکت مشاوره رودل و شرکا در نورنبرگ است. او کارشناس امور ایران است. کامپوس ناوه در رابطه با دامنه‌ی تأثیر تحریم‌های آمریکا در نمونه‌ی شرکت‌های خودروسازی آلمان می‌گوید: «هر شرکتی خود باید سبک سنگین کند که کدام معامله مهم‌تر است: تجارت بزرگ با آمریکا که هم‌اکنون در جریان است، یا تجارت کوچک با ایران که ریسک بالایی دارد.»
شرکت‌های آلمانی بیش از ۱۱۰ میلیارد دلار در آمریکا سرمایه‌گذاری کرده‌اند، در حالی که سرمایه‌گذاری آنها در ایران تنها سه میلیارد دلار است.
به گفته‌ی کامپوس ناوه، شرکت‌های با قدرت متوسط هر آنچه در ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند را از دست خواهند داد: «یک پارک انرژی خورشیدی را نمی‌توان دوباره برچید، و بسیاری از این شرکت‌های متوسط با آمریکا هم تعاملات اقتصادی دارند.» از این رو این شرکت‌های متوسط باید سرمایه‌گذاری‌ها خود در ایران را جزو هزینه و خسارت اعلام کنند.
این روند هم‌اکنون در جریان است. مدیرعامل یک شرکت واقع در جنوب غربی آلمان که نمی‌خواسته نامش فاش شود، می‌گوید: «ما در دو سال گذشته سرمایه‌گذاری زیادی در ایران کردیم، چندین میلیون یورو. حال باید آن را به عنوان ضرر اعلام کنیم.»
پتر آلتمایر، وزیر اقتصاد آلمان هفته پیش در بروکسل گفت که حوزه سیاست در قبال شرکت‌هایی که در ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند احساس مسئولیت می‌کند، زیرا آنها از این پیش‌فرض حرکت کردند که توافق اتمی با ایران از اعتبار برخوردار است.
حال مقامات سیاسی می‌خواهند بررسی کنند که کدام نوع معاملات اقتصادی با ایران در آینده بدون مسئله خواهد بود، و از سوی دیگر با مقامات آمریکا در باره تفسیر تحریم‌ها وارد گفتوگو شوند.
کمیسیون اتحادیه اروپا قصد دارد در ۵ ژوئن متن بازبینی‌شده "مقررات بلوکه شدن" مصوب نوامبر ۱۹۹۶ را پیشنهاد دهد. کشورهای عضو اتحادیه و پارلمان اروپا دو ماه فرصت خواهند داشت نظر دهند.
این مقررات شرکت‌های اروپایی را از پیروی از تحریم‌های کشورهای ثالث علیه فعالیت اقتصادی منع کرده است که به صورت قانونی مطابق حقوق اروپایی و بین‌المللی صورت می‌گیرند.
این مقررات در سال ۱۹۹۶ با هدف مقابله با تحریم‌های آمریکا علیه کوبا و ایران به تصویب رسیده بود. حال قرار نیست مفاد این مقررات تغییر کنند، بلکه تنها تحریم‌های مورد نظر به الحاقات آن افزوده خواهد شد.
کلاوس فریدریش، مسئول بخش روابط اقتصاد خارجی اتحادیه سازندگان ماشین‌آلات و تأسیسات، معتقد است که این اقدام کمیسیون اتحادیه اروپا درست است، زیرا ممکن است تحریم‌های فرامرزی دیگری فردا علیه روسیه و پس‌فردا علیه چین وضع شود که بازارهایی بزرگتر از ایران هستند.
فریدریش می‌گوید که هنوز این احساس وجود دارد که ایالات متحده "هر کاری دلش می‌خواهد انجام می‌دهد، بی آنکه لطمه‌ای به خودش وارد شود".
اما نمونه تحریم‌های آمریکا علیه شرکت بزرگ ارتباط چینی ZTE خلاف این نظر را نشان می‌دهد. تنها یک تلفن شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین کافی بود تا از محدودیت فروش کالاهای آمریکایی به شرکت چینی ZTE کاسته شود. این شرکت در سال ۲۰۱۷ بالغ بر ۲۶۰ میلیارد دلار نیم‌رسانا (اجسام نیمه هادی) از آمریکا وارد کرد.
کلاوس فریدریش می‌گوید در آمریکا نیز شرکت‌هایی وجود دارند که قطعات خود را از شرکت‌های آلمانی تأمین می‌کنند و این شرکت‌های آلمانی می‌توانند در صورت تحریم آمریکا، به عمل متقابل دست بزنند؛ و این برای اقتصاد آمریکا میتواند پرهزینه باشد.
خوزه کامپوس ناوه از شرکت مشاوره اقتصاد نورنبرگ می‌گوید تحریم‌ها می‌توانند ضربه‌های سختی به بانک‌ها وارد کنند. از زمان خروج آمریکا از برجام، بانک‌ها شوکه شده‌اند. برای نهادهای مالی که در معاملات با ایران سرمایه‌گذاری می‌کنند این تهدید وجود دارد که پروانه کار (لایسنس) خود در آمریکا را از دست بدهند و یا با جریمه‌های نقدی سنگین مواجه شوند.
تأمین مالی پروژه‌های شرکت‌هایی که در ایران فعال هستند و برای تدارک این پروژه‌ها در آلمان به اعتبار مالی نیاز دارند، نیز به مخاطره افتاده است. هیچ‌کس حاضر به ریسک معامله با ایران نیست. "هر کس این کار را بکند، میتواند مجبور به پرداخت غرامت شود."
زمانی که تحریم‌ها برچیده شد، بانک‌ها خوشباورانه و با اعتماد وارد معامله شدند. امروز اما باید در انتظار آن باشند که با ادامه فعالیت خود مورد تحریم قرار گیرند.
کامپوس ناوه که مشاور اقتصادی در امور ایران است می‌گوید، در صورتی که سیاست تحریم آمریکا بتواند در اجرای کامل خود موفق شود، روند توسعه در ایران ضربه‌ای جدی خواهد خورد. زیرا انتقال تکنولوژی که از اوایل ۲۰۱۷ به ایران روان شد، حذف می‌شود. دیگر فن‌آوری مدرن و مؤثر به ایران انتقال نخواهد یافت؛ و این به‌ویژه متوجه حوزه‌های انرژی، خودروسازی و زیرساخت‌ها است، و در پی آن ایران باید به ابزارها و راهکارهای فرسوده پیشین روی آورد.
وزارت امور خارجه ایران با انتشار بیانیه‌ای به اظهارات امروز وزیر امور خارجه آمریکا واکنش نشان داد. ایران آمریکا را حامی تروریسم در منطقه دانسته و اتهامات ایالات متحده به ایران را "اکاذیب" خوانده است.
وزارت امورخارجه ایران سخنان مایک پومپئو را نشانه "فقر اطلاعاتی" آمریکا خواند و استراتژی جدید آمریکا را نشانی از "سردرگمی در روندهای تصمیم‌سازی" این کشور دانسته است. در بخشی از متن این بیانیه آمده است: «اظهارات سخیف، توهین‌آمیز و مداخله‌گرانه وزیرخارجه جدید آمریکا و نسبت‌های ناروا به ملت بزرگ و متمدن ایران نشانه استیصال و درماندگی مقام‌های دولت امریکا در مقابل ملت ایران و تلاش مذبوحانه برای انحراف اذهان جهانی از اقدام غیرقانونی و نقض عهد آمریکا در برجام است.»
ایران بار دیگر آمریکا را متهم به عهدشکنی کرده است. پومپئو در تشریح استراتژی آمریکا تصریح کرد که این کشور دیگر درباره برجام مذاکره نخواهد کرد. به گفته وزیر امورخارجه آمریکا ایران باید شرط‌های این کشور را در زمینه تغییر برنامه هسته‌ای و موشکی خود بپذیرد تا امکان گفت‌وگوهای جدید فراهم شود.
در سخنان پومپئو ۱۲ درخواست مطرح شده که از جمله تغییر سیاست منطقه‌ای ایران را در بر می‌گیرد. به گفته آمریکا ایران باید از حمایت از گروه‌های تروریستی در منطقه دست بردارد.
در بیانیه وزارت خارجه ایران تصریح شده که برخلاف ادعاهای پومپئو، آمریکا حامی تروریست‌هایی نظیر "القاعده، داعش، منافقین (مجاهدین خلق) و جندالله" در منطقه است.
در قسمت دیگری از بیانیه وزارت خارجه ایران آمده است: «رژیم آمریکا که با وجود مخالفت همه کشورهای جهان، به جز معدودی رژیم حقیر، روی تمامی تعهدات سیاسی، حقوقی و بین‌المللی خود پا گذارده است در موضعی نیست که برای کشور بزرگی همچون ایران که به تعهداتش پایبند بوده، شرط تعیین کند.»
در بخش پایانی این بیانیه که از سوی وزارت امور خارجه ایران منتشر شده، آمده است: «جمهوری اسلامی با رد تک تک اتهامات و اکاذیب مطرح شده در این به اصطلاح راهبرد جدید، اظهارات وقیحانه وزیرخارجه آمریکا را مداخله آشکار در امور داخلی خود و تهدید غیرقانونی علیه یک عضو ملل متحد می‌داند و حق اقدامات قانونی را برای خود محفوظ می‌دارد. مسئولیت عواقب هرگونه اقدام ایذائی، غیر قانونی و زورمدارانه علیه ملت ایران بر عهده دولت ایالات متحده آمریکا خواهد بود.»
حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران نیز پیشتر گفته بود که آمریکا نمی‌تواند برای دنیا تصمیم بگیرد. به گفته روحانی ایران در سیاست هسته‌ای خود از تصمیم‌ها و راهبردهای آمریکا تبعیت نخواهد کرد. محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران نیز در واکنش به استراتژی جدید آمریکا در قبال ایران در توییتی نوشت که آمریکا بار دیگر اشتباهات گذشته را تکرار می‌کند و از این طریق همان نتایج معیوب را کسب می‌کند. به گفته ظریف ایران همکاری با دیگر شرکای خود را پس از خروج آمریکا از برجام ادامه خواهد داد. ظریف راهبرد جدید آمریکا را بازگشت به عادت و رفتارهای گذشته ارزیابی کرده است.
مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، امروز دوشنبه ۲۱ مه (۳۱ اردییهشت) در اولین سخنرانی مهم سیاست خارجی خود در واشنگتن برای اعلام استراتژی تازه آمریکا در قبال ایران مدعی شد که توافق هسته‌ای به دلیل "نقایص مرگبارش" جهان را به خطر انداخته است.
او گفت آمریکا فشار بی‌سابقه مالی به ایران وارد خواهد کرد و هشدار داد که اگر ایران مسیرش را عوض نکند "شدیدترین تحریم‌های تاریخ" علیه این کشور وضع خواهد شد.
این سخنرانی با عنوان "بعد از توافق: یک استراتژی تازه برای ایران" در بنیاد هریتج واشنگتن و حدود دو هفته بعد از اعلام خروج آمریکا از توافق هسته‌ای ایران (برجام) برگزار شد.
وزیر امور خارجه آمریکا نیروی قدس سپاه پاسداران ایران را متهم کرد که به طور مخفیانه در داخل اروپا عملیات تروریستی انجام می‌دهد. او به زندانیان دوتابعیتی و خارجی در ایران اشاره کرد و گفت آمریکا تلاش می‌کند زندانیان آمریکایی را به خانه برگرداند.
او گفت ایران در طول اجرای برجام بزرگترین حامی تروریسم بوده و مدعی شد که از القاعده حمایت کرده است.
آقای پومپئو به طور خاص از حسن روحانی و محمدجواد ظریف به عنوان "چهره‌های منتخب" مردم ایران هم انتقاد کرد و آنها را هم به عنوان بخشی از حکومت ایران هدف حملات شدید خود قرار داد.
او گفت: "غرب غالبا رئیس جمهور روحانی و وزیر خارجه ظریف را از رژیم نابخرد، تروریست و همین طور از رفتارهای مخرب آن 'جدا ' می‌داند"
وزیر خارجه آمریکا با اشاره به این که غرب تصور می‌کند که این دو نفر باید رفتارهای آیت‌الله خامنه‌ای و قاسم سلیمانی را کنترل کنند، گفت: "با این که روحانی و ظریف رهبران منتخب هستند اما آیا بیشترین مسئولیت را برای مشکلات اقتصادی ندارند؟ ایا این دو نفر مسئول هدر دادن جان ایرانی‌ها برای گرفتن قدرت بیشتر در منطقه نیستند؟"
واکنش روحانی رئیس جمهور ایران در واکنش به سخنان تند آقای پومپئو درباره ایران گفت: "دنیا این منطق را نمی‌پذیرد آقایی که تا دیروز در مرکز جاسوسی بوده الان به عنوان وزیر خارجه آمریکا معرفی شده و می‌خواهد تعیین تکلیف کند... شما چه کاره هستی درباره ایران و جهان تصمیم بگیری؟"
آقای روحانی گفت مردم ایران "صدها بار این حرف‌ها را شنیدند و بی اعتنایی کردند."
او موضع دولت فعلی آمریکا را تکرار سیاست‌های دوران ریاست جمهوری جورج بوش خواند و گفت حکومت آمریکا ۱۵ سال به عقب برگشته است. خواسته‌های آمریکا از ایران وزیر امور خارجه آمریکا گفت هر توافق تازه‌ای با ایران باید دارای این شرایط باشد:
١. ایران باید همه جنبه‌های نظامی فعالیت‌های هسته‌ای قبلی‌اش را به آژانس اتمی اعلام کند.
٢. ایران باید غنی‌سازی را به طور کامل قطع کند و هیچ‌وقت دنبال بازپردازی پلوتونیم نرود. این شامل بستن رآکتور آب سنگین هم هست.
۳. ایران باید به بازرسان آژانس انرژی اتمی اجازه دهد بصورت بی قید و شرط از همه پایگاه ها در همه نقاط این کشور بازرسی کنند.
۴. ایران باید توسعه برنامه موشکی بالستیک و پرتاب موشک‌هایی که قابلیت حمل سلاح هسته‌ای دارند را متوقف کند.
۵. ایران باید همه شهروندان آمریکا و همین‌طور شهروندان دیگر کشورهای هم‌پیمان ما را آزاد کند.
۶. ایران باید حمایت از "گروه‌های تروریستی" را متوقف کند، از جمله حزب‌الله لبنان، حماس و جهاد اسلامی.
٧. ایران باید استقلال عراق را به رسمیت بشناسد و اجازه دهد شبه‌نظامیان شیعه عراق خلع سلاح شوند.
٨. ایران باید حمایت از حوثی‌های یمن را متوقف کند.
٩. ایران باید همه نیروهای تحت‌امرش را از سوریه عقب بکشد.
١٠. ایران باید حمایت از طالبان و دیگر گروه‌های تروریستی را در افغانستان پایان دهد.
١١. ایران باید به حمایت نیروی قدس سپاه از گروه‌های تروریستی و هم‌پیمانان شبه‌نظامی‌اش پایان دهد.
١٢. ایران باید به تهدید همسایگانش که بیشترشان هم‌پیمان آمریکا هستند پایان دهد. از جمله تهدید ویران‌کردن اسرائیل و پرتاب موشک به عربستان و امارات مایک پومپئو برای نخستین سخنرانی عمومی‌اش به عنوان وزیرخارجه آمریکا، یک اندیشکده محافظه‌کار را انتخاب کرد و موضوعش را هم ایران گذاشت. دو مولفه‌ای که شاید تصویری از جهت‌گیری آینده دولت دونالد ترامپ را نشان دهد: گرایشی به سوی نومحافظه‌کاران در سیاست خارجی، و در صدر قرار دادن آنچه "تهدید ایران" می‌خواند.
گذشته از چشم‌داشتن به هم‌پیمانانی که حامی شدت عمل علیه ایران هستند، از اسرائیل تا عربستان، سیاست دولت آمریکا در قبال ایران جنبه‌های داخلی هم دارد. آنچه برای منتقدان دولت دونالد ترامپ "سیاست تک‌روی و یک‌جانبه‌گرایی" است، برای خیلی از کسانی که به او رای دادند، عمل به شعار انتخاباتی اوست: "اول آمریکا". این برای حامیان ترامپ خوش‌آیند است که آمریکا "مستقل" از اروپا و خلاف "حامیان جهانی‌سازی" عمل می‌کند.
ستاد انتخاباتی دونالد ترامپ که از الآن به انتخابات ریاست‌جمهوری دو سال دیگر هم نظر دارد، هر بار در ایمیل‌هایی که درباره ایران برای رای‌دهندگان ترامپ می‌فرستد، به شدت‌عمل نشان‌دادن علیه حکومت ایران و به اینکه دولت آمریکا دارد خودش برای سیاست خارجی‌اش تصمیم می‌گیرد، مباهات می‌کند. تجسمی از سیاست خارجی "بومی‌گرا". برای منتقدان این نوع سیاست، از جمهوری‌خواه گرفته تا دموکرات، از "باز"ها گرفته تا "کبوتر"ها، چنین ترکیبی غیرقابل‌جمع است. آقای پمپئو در پاسخ به سوالی درباره چارچوب مورد نظر آمریکا برای اعمال سیاست‌های تازه علیه ایران گفت: "در نهایت این مردم ایران هستند که برای حکومت ایران چارچوب زمانی می‌گذارند. آنها هستند که باید رهبرانشان را انتخاب کنند."
دولت دونالد ترامپ می‌خواهد علاوه بر تغییرات مورد نظرش در توافق هسته‌ای، موارد دیگری از جمله برنامه موشکی ایران و نقش این کشور در منطقه هم مورد بحث قرار گیرد.
ایران گفتوگو درباره برنامه موشکی خود را که یک برنامه دفاعی و نه تهاجمی می‌داند، رد کرده است.
درباره نقش منطقه‌ای خود هم، ایران می‌گوید حضورش به خواسته دولت‌های قانونی کشورهای منطقه است و در مقابل آمریکا را به دخالت "بیجا" در امور خاورمیانه متهم می‌کند.
سی‌ان‌ان به نقل از مقام‌های آمریکایی گزارش داده است که دولت آمریکا در پی ایجاد ائتلافی بین‌المللی برای تحت فشار گذاشتن ایران است تا بتواند زمینه مذاکرات تازه‌ای را درباره "یک ساختار تازه امنیتی" فراتر از برنامه هسته‌ای ایران فراهم کند.
برایان هوک، مدیر برنامه‌ریزی سیاسی وزارت خارجه آمریکا می‌گوید به چارچوب تازه‌ای نیاز است که "تمام تهدیدهای ایران" را در بر بگیرد.
منتقدان سیاست خارجی آقای ترامپ برنامههای مورد نظر او برای ایران را "خیال واهی" خوانده‌اند و هدف واقعی از این اقدامات را نه پیدا کردن راه حلی جامع‌تر که "تضعیف حکومت ایران" دانسته‌اند.
شرکای اروپایی آمریکا که با وجود خروج این کشور از برجام همچنان بر پایبندی خود به توافق هسته‌ای اصرار دارند، از آمریکا خواستهاند که برنامههای خود را در قبال ایران بعد از خارج شدن از توافق هسته‌ای ارائه دهد.
آمریکا در حالی از برجام خارج شد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همواره پایبندی ایران به مفاد برجام را تایید کرده است.
آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، در گردهمایی کاتولیک‌ها در شهر مونستر آلمان، از خروج آمریکا از توافق اتمی با ایران سخت انتقاد کرد. او گفت: "اگر هرکس هر کاری دلش می‌خواهد بکند، خبر ناگواری برای جهان است".
صدراعظم آلمان روز جمعه (۱۱ مه/۲۱ اردیبهشت) در جریان سخنرانی خود در گردهمایی‌کاتولیک‌ها در شهر مونستر آلمان، از جمله به موضوع تصمیم دونالد ترامپ برای خروج از برجام پرداخت. مرکل گفت: «این مساله هم دلیلی برای یک نگرانی بزرگ و هم موجبی برای تاسف است و اعتماد به نظم بین‌المللی را خدشه‌دار می‌کند».
به گفته‌ی صدراعظم آلمان: «درست نیست توافقنامه‌ای که شورای امنیت سازمان ملل به اتفاق آرا تصویب کرده، یکجانبه لغو شود».
خانم مرکل خاطر نشان ساخت که به نظر او این امر روابط چندجانبه‌ی بین‌المللی را دچار یک بحران واقعی کرده است.
مرکل تصریح کرد: «اگر هرکس هر کاری دلش می‌خواهد بکند، این خبرناگواری برای جهان است". او اما همزمان تضمین کرد که همچنان برای همکاری و شراکت میان اروپا و آمریکا تلاش خواهد کرد.
مرکل نسبت به افزایش شمار منازعات در سطح جهان هشدار داد و از همه‌ی کشورها خواست به آنها بی‌اعتنا نباشند. او "پایمال شدن حرمت انسان‌ها" در بسیاری از کشورهای جهان را خطری جدی خواند و یادآور شد که "بسیاری از این منازعات در دور دست روی نمی‌دهد، بلکه در نزدیکی ما اتفاق می‌افتد".
"شکستی برای دیپلماسی صلح"
فرانک‌والتر اشتاین‌مایر، رئیس‌جمهوری آلمان نیز در گردهمایی کاتولیک‌ها در مونستر سخنان مشابهی بر زبان راند. او خروج آمریکا از توافق اتمی با ایران را "شکستی برای دیپلماسی صلح" و "پاسخی منفی به صلح در همکاری‌های بین‌المللی" خواند.
کاردینال پتر تورکسون، وزیر توسعه‌ی واتیکان نیز در چهارچوب نشست کاتولیک‌ها در مونستر آلمان، از تصمیم آمریکا مبنی بر خروج از توافق اتمی با ایران و احتمال اثرگذاری منفی آن بر مناسبات میان آمریکا و اروپا ابراز تاسف کرد.
او خاطر نشان ساخت که با این همه، اگر اروپایی‌ها دنبال گفتوگو باشند، هنوز شانس دارند. کاردینال تورکسون تاکید کرد که "صلح با مذاکره به دست می‌آید و نه با سلاح".
دونالد ترامپ روز سه‌شنبه (۹ مه) اعلام کرد که آمریکا توافق اتمی با ایران را ترک می‌کند. این توافق پس از سال‌ها مذاکره میان قدرت‌های دارای حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل به علاوه‌ی آلمان با ایران حاصل شده بود. تصمیم ترامپ باعث اختلاف‌نظر شدیدی میان کشورهای اروپایی و آمریکا شده است.
با خروج آمریکا از برجام، سایه نااطمینانی بر سر توافق هسته‌ای ایران سنگینی می‌کند. تصمیم دونالد ترامپ به خروج از توافق هسته‌ای به این معنی است که بخشی از تحریم‌های رفع‌شده بازمی‌گردند.
اما تاثیر تحریم‌ها بر اقتصاد ایران و شرکای تجاری آن چیست؟
چه می‌شود؟ وزارت دارایی آمریکا اعلام کرده است که مهلت‌هایی ٩٠ و ١٨٠ روزه برای بازگرداندن تحریم‌ها وجود دارد.
ضرب‌الاجل اول ٦ اوت است و مبادله دلار، تجارت طلا، چند فلز دیگر و همچنین صنایع هوایی و خودروسازی را هدف می‌گیرد.
موعد بعدی ٤ نوامبر است و نهادهای مالی و نفتی ایران را هدف می‌گیرد. در آن مقطع همچنین اشخاصی که با برجام از تحریم‌ها درآمدند، دوباره به فهرست تحریم‌ها برمی‌گردند.
خریدار نفت ایران کیست؟ ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت جهان است و سالانه میلیاردها دلار نفت و گاز صادر می‌کند.
اما تولید نفت ایران، در کنار تولید ناخالص داخلی آن، به طور چشمگیری با تحریم‌های بین‌المللی سقوط کرد.
اگرچه آمریکا خودش مشتری عمده محصولات ایران نیست، شرکت‌ها و کشورهای دیگر اگر تجارتشان با ایران را کاهش نداده یا قطع نکنند، با تحریم‌های آمریکا مواجه خواهند شد.
شرکت‌های نفتی اروپایی ممکن است تا حدی ضربه بخورند. شرکت فرانسوی توتال از برجام یک توافق پنج میلیارد دلاری با ایران امضا کرده، بی‌پی هم برای بهره‌برداری از میدان گازی رام با شرکت ملی نفت ایران همکاری می‌کند.
سایر بخش‌های اقتصادی چه؟ تحریم‌ها روی دیگر بخش‌های اقتصادی هم تاثیر می‌گذارد.
به ویژه شرکت‌های فروشنده هواپیما به ایران متضرر خواهند شد.
شرکت‌هایی مثل ایرباس و بوئینگ، که پس از برجام برای فروش حدود ٢٠٠ هواپیما با ایران به توافق رسیدند، میلیاردها دلار را از دست خواهند داد.
توریسم در ایران از برجام سود برده و شمار گردشگران از ٣.٨ میلیون نفر در سال ٢٠١٢ به بالای پنج میلیون نفر در سال ٢٠١٥ رسید. این روند ممکن است با تحریم‌های دوباره ضربه بخورد.
چه گزینه‌ای مانده؟ برای شرکای تجاری ایران هنوز امیدی باقی است، چرا که طرف‌های دیگر برجام، یعنی آلمان، بریتانیا، چین، روسیه و فرانسه، متعهد به تداوم حمایت از برجام هستند.
دولت آمریکا گفته است امکان دارد در اجرای تحریم‌ها معافیت‌هایی قایل شود، هرچند هنوز جزئیات این معافیت‌های احتمالی منتشر نشده است.
اگر این اتفاق نیفتد، اتحادیه اروپا میتواند با اتکا به مقررات خود از شرکت‌های اروپایی طرف معامله ایران حمایت کند، این کاری است که اروپا در قبال کوبا انجام داد.
اولین روز بازارهای ارز، سکه ، طلا و بورس بعد از خروج آمریکا از برجام با رشد همه متغیرها و قیمت ها همراه بود.
شب گذشته و بعد از چند ماه انتظار ، بالاخره تصمیم رسمی آمریکا در مورد آینده توافق تاریخی جامعه بین المللی مشخص شد و ترامپ در ادامه روحیه خصمانه ، خروج از برجام را اعلام کرد که با تاسف اکثر رهبران اروپایی و نهادها و سازمان های جهانی بود و منجر به شکل گیری دوره تازه و البته مبهم مبادلات سیاسی و اقتصادی خواهد شد.
این تصمیم آمریکا در وهله اول باعث رشد قیمت سهام بورس نیویورک و افزایش نفت و ثبت رکورد جدید 3.5 ساله شد و با شروع معاملات بورس تهران ،قیمت سهم اکثر شرکت های بزرگ و متاثر از ارز هم افزایش یافت.
به این ترتیب در پایان معاملات امروز ، شاخص بورس به افزایش 85 واحدی بسنده کرد و در رقم 93 هزار و 605 واحد ثبت شد که ناشی از رشد قیمت سهام و اثر مثبت شرکت هایی چون پالایشگاه بندرعباس، هلدینگ پتروشیمی خلیج فارس، همراه اول ، فولاد خراسان ، مخابرات و تاپیکو بود و در صورت عدم کاهش قیمت سهام فولاد مبارکه و نبود اثر منفی 74 واحدی دومین شرکت برزگ بورس، وضعیت شاخص می توانست از این بهتر باشد.
درحالی این روند بورس با توجه به تجربه گذشته قابل تصور بود که بازارهای ارز و سکه و طلا به خروج آمریکا از برجام واکنش معنادارتری نشان دادند و همه ارزها شاهد رشد قیمت شدند.
به این ترتیب ، در روزی که هادی قوامی عضو هیات رئیسه کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس از دلار 7800 تومانی سخن گفته ، قیمت هر یورو با 510 تومان رشد به 7900 ، پوند با 590 تومان افزایش 9000 تومان ودلار کانادا و فرنک سویس با رشد 250 و 350 تومانی به 5100 و 6550 تومان رسیدند.
بهای هر سکه تمام جدید و قدیم نیز با افزایش 69 و 70 هزار تومانی به دو میلیون و 75 هزار و یک میلیون 970 هزار تومان بالغ شدند و نیم و ربع سکه هم به 990 و 586 هزار تومان رسیدند. قیمت هر گرم طلای 18 عیار نیز با رشد بیش از 13 هزار تومانی از 199 هزار تومان عبور کرد.
انتشار دستورالعمل وزیر امور خارجه آمریکا برای دیپلمات های این کشور در کشورهای اروپایی، نارضایتی منتقدان داخلی و خارجی توافق هسته ای با ایران را همراه داشته است.
خبرگزاری رویترز با انتشار متن دستورالعمل رکس تیلرسن خطاب به دیپلمات های آمریکایی مستقر در پاریس، لندن، برلین و برکسل (مقر اتحادیه اروپا)، نوشته است که سیاست های ترسیم شده برای سفارتخانه های ایالات متحده ملایم تر از سخنان دونالد ترامپ در رابطه با آینده برجام است.
بر اساس این دستورالعمل، توافق قدرت های اروپایی برای مذاکره با ایران برای برطرف کردن "نقض های برجام" برای ادامه حضور آمریکا در آن کافی است.
دونالد ترامپ در دوازدهم ژانویه اعلام کرده بود که تعلیق تحریم های هسته ای را برای آخرین بار تمدید می کند مگر آن که کشورهای اروپایی تا ۱۲ مه، ۲۲ اردیبهشت، "ایرادهای وحشتناک" برجام را برطرف کنند.
یادداشت آقای تیلرسن که یک روز پس از سخنان آقای ترامپ ارسال شده است، تاکنون رسانه ای نشده بود.
بر اساس این دستورالعمل، آمریکا خواستار محدود شدن برنامه موشکی ایران، تشدید بازرسی های بین المللی از تاسیسات ایران و لغو بندهای موسوم به "غروب آفتاب" در برجام است که بر برطرف شدن کامل محدودیت های هسته ای ایران تا سال ۲۰۲۵ تاکید دارد.
بر این اساس، ادامه حضور آمریکا در برجام به موافقت قدرت های اروپایی برای مذاکره با ایران برای برطرف کردن ایرادهای دولت دونالد ترامپ به برجام بستگی دارد.
این در حالی است که دونالد ترامپ تاکید کرده بود که در صورت برطرف نشدن "نقص های برجام" تا ۱۲ مه، آمریکا به طور کامل از این توافق هسته ای خارج خواهد شد و تحریم های تعلق شده دوباره برقرار خواهند شد.
او در سخنانش به کشورهای اروپایی هشدار داده بود که این آخرین فرصت آنهاست.
وزارت امورخارجه از واکنش درباره انتشار این خبر خودداری کرده است اما خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام ارشد در این وزارتخانه نوشته است این امیدواری وجود دارد که "نقص های برجام" از طریق توافق برای تغییر بعضی از مفاد آن، امضای یک موافقت نامه الحاقی یا مراجعه به شورای امنیت سازمان ملل متحد برطرف شود.
تحلیلگران هرگونه دخل و تصرف در برجام تا مهلت تایید شده را با توجه به مخالفت ایران غیرممکن می دانند اما به گفته آنها موافقت پایتخت های اروپایی با خواسته های آمریکا امکان از سرگیری مذاکرات هسته ای با ایران، روسیه و چین را هموار می کند.
همزمان، بعضی از دیپلمات های ارشد اروپایی در گفت و گو با رویترز گفته اند که نمی دانند تا چه می توان بر روی چنین دستورالعملی حساب کرد.
به گفته یکی از دیپلمات ها "هیچ کس از خواسته های ترامپ مطمئن نیست."
منتقدان برجام در واکنش به انتشار این گزارش، دولت ترامپ و وزارت خارجه را به نرمش در برابر ایران متهم کرده اند.
بعضی از منتقدان برجام می گویند وزارت خارجه سعی دارد دونالد ترامپ را دور بزند یا این که از اول تهدیدهای آقای ترامپ جدی نبوده است.
عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران و از اعضای تیم مذاکره کنندگان هسته ای این کشور، پیش از این اجرای موفقیت آمیز برجام را شرط ایران برای ادامه گفت و گوها با غرب بر سر دیگر موضوع های مورد علاقه عنوان کرده بود.
